Bryan, yu na a man! - recensie toneelstuk 'Bryan X'

Bryan, yu na a man!

Herkenbaarheid. Dat is wat het stuk van Sharda Ganga in mij oproept. Politieke situaties, uitspraken, frommelarijen en natuurlijk: mensen! Ik ben niet alleen, menig toeschouwer stoot zijn buurman aan: ‘Is Harish.’ ‘Nee, volgens mij is dat Melvin.’ ‘En deze dan, Desi!’

Toch is het niet de intentie van auteur en regisseur Sharda Ganga specifieke personen neer te zetten. Het theaterstuk Bryan X is deel van het programma Theater voor Dialoog en gaat over leiders, hoe ze ontstaan, hoe ze gemaakt worden, wat ze drijft. Over de mensen om hen heen: vrienden en sympathisanten, geliefden, meelopers, de zo bekende achterban.

Bryan X, de hoofdpersoon, is overduidelijk het product van zijn omgeving. Iedereen meent te hebben bijgedragen aan wat hij geworden is. Zijn moeder - gespeeld door Marina Pinas - claimt zelfs hem te hebben gemaakt. Ook zij juicht hem toe dat hij de onbetwiste leider is. ‘Bryan, yu na a man!’

Het stuk laat vooral zien wat er in het hoofd van de leider omgaat. We delen in zijn angsten en zijn frustraties. Idi Lemmers zet zeer geloofwaardig de rol van de lijdende leider neer. Voor deze rol heeft hij zelfs een deel van zijn haar afgeschoren en hiermee laat Cast 2 een mooi stuk professionalisme zien. Deze look in combinatie met zijn spel transformeert de Idi die we kennen van de televisie naar de leider Bryan Nooitmeer.
Tijdens de gesprekken met zijn psychiater komt zijn innerlijke onrust goed naar voren. Ellen Abendanon is dokter Hooplot en gebruikt de speelruimte optimaal door steeds als een duveltje uit een doosje naast of achter haar patiënt op te duiken met de meest indringende vragen.

De rollen in het leven van Bryan zijn vele: voorzitter, leider, lover, patiënt. Om zijn identiteit te beschermen - er wordt in het kleine Suriname immers teveel gekletst - laat hij zich bij de dokter ‘Bryan X’ noemen.

Het stuk begint met een betoog van Bryan. Juist dit inleidende stuk wordt naar mijn gevoel afgeraffeld waardoor het moeilijk is alles goed te verstaan. Bryan X is een praatstuk, het staat en valt met goede articulatie en rustpauzes op de juiste momenten. Gelukkig blijkt dit de enige geluidsmisser te zijn want de teksten daarna zijn wél goed verstaanbaar.

Liefhebbers van woordgrappen komen ruimschoots aan hun trekken, er is goed en creatief gebruik gemaakt van hedendaagse vergelijkingen. Zo wordt Bryan de vraag gesteld of hij een delaila slipper of een Birkenstock wil zijn!

Spannend is ook het koor dat geheel volgens de Griekse tragedie de stem van het volk vertolkt. Met minimale middelen als poncho’s en flashlights wordt een groots effect bereikt.

We zien Bryan in zijn jonge jaren, Kwasie Vreden vult de rol met verve in.  Rapper Ori Plet leent zijn krachtige stem aan Marvin, Bryan’s schoolkameraad. Reeds op school - ‘Bryan doe je best!’ - zien we hoe het leven van Bryan zich beweegt naar iets groters, hij is voorbestemd een leider te worden. Zijn moeder spoort hem aan, via haar zoon wil ze haar toekomst veiligstellen. In de titel van de productie mis ik dan ook in de opsomming ‘voorzitter, leider, lover, patiënt’ het woord ‘zoon’.

Marina Pinas zet op hilarische wijze de rol van Bryan’s moeder neer. Vanuit de hoogte - letterlijk, ze zit enkele meters boven het podium - laat ze er geen twijfel over bestaan aan wie hij zijn succes te danken heeft. Ze eist dan ook zonder omhaal bepaalde gunsten. De lachsalvo’s van het publiek doen vermoeden dat men moet denken aan de minister die op kosten van de staat zijn huis liet schilderen.

Sharda Ganga heeft deze productie ‘op de ruimte’ geschreven. Met zijn honderdvijftig zitplaatsen en ronde vorm biedt Unique een intieme setting en zijn spelers en publiek heel dicht bij elkaar. In het midden van de zaal de hoofdrollen, Bryan X en dokter Hooplot. Daarboven Bryan’s moeder die alles beneden goed in de gaten houdt. Aan de zijkant het koor. Elk niveau in de ruimte is optimaal benut en doet mee. Rommelig zijn wel de geluidsmensen in de hoek en nog wat personen die op en neer lopen en waarvan hun functie mij niet duidelijk is.

Acht mensen, tien rollen, er wordt moeiteloos en overtuigend gewisseld. Naast Marina Pinas en Ellen Abendanon is er nóg een sterke vrouwenrol. Tanuya Manichand is Lydia, de vriendin en later de vrouw van Bryan. In hun relatie zie je weer het vernietigende effect van macht op de directe omgeving van een leider.

Bryan X laat zich volgen als de agenda van een vergadering: een onderwerp komt aan bod, er wordt een punt gemaakt om vervolgens afgehamerd te worden. Volgende agendapunt.

CLAUDETT DE BRUIN